Tuvalet eğitimi çocuğun, bir başkasının yardımına ve hatırlatmasına ihtiyaç duymadan, kendi başına yapabileceği bir beceriyi kazanması olarak tanımlanabilir. Henüz yabancı olduğu ve bilmediği bu gizemli süreci tanımaları ve kontrol etmelerine yarar sağlayan bu eğitim, kaygı ve korku seviyesini azalttığı gibi, gelişmekte olan bağımsızlık ve bireysellik değerlerini güçlendirir.Tuvalet eğitimi idrarı ve gaytayı uygun zaman ve yerde yapabilmeyi kontrol eden yeteneklerin gelişmesi ile gerçekleşir. Pek çok kültürde kendi kendine yetmenin ilk basamağı olarak görülür. Çocukların kakaları ve çişleri geldiğini farkedip, tutarak tuvalete kadar ulaşmaları için belirli bir nörolojik ve duygusal gelişime ulaşmış olmaları gerekir.
Tuvalete eğitimi için farklı yaklaşımlar söz konsudur.1962 yılında Brazelton çocuğun hazır oluşu kavramını geliştirdi. Buna göre çocuk tuvalet eğitimi almaya hazır olduğunu gösteren bazı parametreler gözlenince tuvalet eğitimine başlanır. 1971 yılında Azrin ve Foxx yapılandırılmış yoğun bir eğitimi içeren yöntemi tanımladılar. Buna göre yapılandırılmış beceriler silsilesi ile tuvalet eğitimi gerçekleştirilir. Bu iki yöntem arasında amaç bitiş noktası ve ve çocuğun kendini algılaması açısından fark vardır. Diğer metodlar koşullandırma metodu ve Spock metodudur.
Tuvalet Eğitimini etkileyen faktörler cinsiyet, yaş, ırk, fiziksel yada zihinsel sorunlar, kabızlıktır. Rektum ve anüsü kontrol edebilme yeteneği en erken 18. ayda, mesane ve üretranın ise 24. ayda gerçekleşir. Kızlar tuvalet eğitimini erkeklere göre bir kaç ay daha erken başarabilirler. Bu nedenle çocukların bu yaşlardan önce tuvalet eğitimi için zorlanmaları yanlış olur.
Çocukların çoğu bu eğitimi kazasız atlatırken, %2-3’ünde istenmeyen etkiler görülür. Sık görülen yan etkiler enürezis, enkoprezis, tuvalete yapmayı red etme, gaytasını saklamadır. Bu tür bozulan ilişki durumlarında özel eğitim ve ilgi gerekir. Son dönemlerde yayınlanan rehberlerde çocuk merkezli eğitime 18 aylıktan sonra başlanması ve çocuğun hazır olması önerilir. Çocuğun, 18 ay ila 3 yaş arası, tuvalet eğitimi için uygun ve hazır olduğunu söyleyebiliriz.
Tuvalet eğitimine başlama zamanı yeni bir kardeşin doğumuna, hastalık sırasına, aileden birinin ayrılmasına kısaca aile içi yeni ve alışılması gereken bir durumun varlığına rastlamamalıdır.
Çocuğumun tuvalet eğitimine hazır olduğunu nasıl anlayacağım?
Çocuğun hazır olduğunu gösteren fiziksel, zihinsel ve ruhsal belirtiler vardır. Hazır olmayan bir çocukta başarısızlığa uğrama olasılığı artar.
Fiziksel belirtiler: kuru kalkma, gün içinde 2 saatten uzun kuru kalma, ıslak bez sayısının azalması, düzenli barsak hareketlerinin varlığı, oturma, çömelme, yürüme gibi hareketleri rahatça yapabilme, pantolonunu giyebilme, ıslak ve kuru arasındaki ayrımı farkedebilme gibi yetenekleri kazanmış olduğuna ilişkin belirtilerdir.
Zihinsel belirtiler; Sıkıştığını ifade edebilme, söylenenleri yapabilme, kaka ya da çiş geldiğini farketmedir.
Ruhsal belirtiler; aile bireylerini taklit etmeye hevesli olma, anne ve babasını memnun etmeye isteklilik, kakalı ya da ıslak beze katlanamama, 5-10 dakika tuvalette oturmaya razı olma, kendinden büyük çocukların nasıl kaka yaptığını merak etme gibi davranışların varlığıdır.
Anne babanın da çocuğa tuvalet eğitimi vermeye hazırlıklı olması gerekir. Ailenin uygun zamanı anlamayı istemesi, çocuğun hazır olup olmadığını algılayabilmesi, aile içi streslerin olmaması ve çocuğun bakımı ile ilgilenen diğer kişilerle konuyu konuşup bir uzlaşmaya varması gereklidir.
Bezini değiştirirken çişinin yada kakasının olup olmadığını sorun, bezi ıslak ve kirli iken rahatsız edici olduğunu gösterin-vurgulayın, ebeveynleri yada büyük çocukları taklit etmeyi severler, sizin tuvaleti nasıl kullandığınızı görsün, çişini lazımlığa yaptığında mutlu olun ödül verin, gündüz iki saatten fazla kuru kalıyorsa uykuda da kuru kalacak demektir. Tuvalet eğitiminin çocuktan çocuğa değişebileceği unutulmamalıdır. Bazı çocukta eğitim birkaç gün alırken bazı çocukta aylarca sürebilir.
Tuvalet eğitimi nasıl yapılmalıdır?
Uygun zaman olduğuna karar verildikten sonra çocukla konu ile ilgili konuşmalar yapılmalıdır. Bu konuşmalar, büyükler nereye yapıyor, kuru kalma çok iyi bir şeydir gibi konuları içerebilir. Bezini değiştirirken yeniden bağlanmak istemediğinde lazımlık ya da tuvaleti kullanmaya teşvik edilebilir. Öykülerdeki kahramanların kakalarını neye yaptığına değinilebilir.
Çocuğun konuya istekli olduğu farkedildiğinde lazımlık almaya birlikte gidilebilir. Nasıl kullanıldığı zorlayıcı olmadan anlatılır. Lazımlık onun odasında durabilir kullanılacağı zaman banyoya götürülebilir. Lazımlık ya da tuvaleti kullanan başka çocukları farketmesi sağlanabilir.
Başlangıç için günde 3 kez 5-10 dakika lazımlıkta oturtmak iyi olur. Yemekten 20-30 dakika sonrası gastrokolik refleksin etkisi nedeniyle uygun zaman olabilir. Tekrar tekrar sabırla aynı teklif yapılmalı başarı gösterdiğinde ödüllendirilmelidir. Başlangıçta sonuca ulaşılmasa bile gidip tuvalette birkaç dakika oturması övülebilir. Beze yapılan kakalar „yeri burası" diye belirtilerek onunla birlikte tuvalete dökülebilir.
Sonuçta gerçekten uygun yere dışkılama gözlendiğinde ödüllendirilir. Alkışlama, başarı çıkartmaları, küçük armağanlar, birlikte annaanneye telefon etme gibi ödüller verilebilir. Lazımlığı kullanamama, korkma ya da kazalar oluştuğunda asla utandırılmamalı, cezalandırılmamalıdır. Tuvalet eğitimi 6-8 ay alabilir. Yaz ayları gibi annenin daha rahat olduğu, bez olmadan dolaşma olanaklarının bulunduğu aylar daha uygundur. Ailelere bu süreçte gergin olmamaları, onun duygularını gözlemeye çalışmaları, konuya yoğunlaşmaları, her çocuğun farklı olabileceği bu nedenle esnek olmaları gerektiği anımsatılmalıdır.
Tuvalet eğitimi sırasında bazı güçlükler yaşanabilir. Çocuk tümüyle reddedebilir, hiç ilgilenmeyebilir, kabul edip bir süre oturur ama kakasını yapmaz sonra bezi bağlanır bağlanmaz yapabilir, acıdığını söyleyebilir, bazen önce bir kaç kez yapar sonra sürdürmeyi reddeder, bazen kakasını tutar günlerce yapmaz kabız olur. Eğitim sırasında ilişkiler bozulur, inatlaşma ortaya çıkarsa ısrar etmeksizin çocuğa hazır olacağı bir süre tanımak, kıskanma yaratmaksızın yaşıtlarının tuvalet eğitimini başarmış olduklarının farkına varmasını sağlamak yararlı olabilir. Aileye „derin bir soluk alıp, arkanıza yaslanın, kızmayın, düş kırıklığına uğramayın, tuvalet eğitimini başaramamış hiç kimse yoktur, bir süre sonra yine denersiniz, bu arada onu daha iyi tanımaya, başarısız olsa bile onu sevmeye ve sevginizi göstemeye devam ettiğinizi ona hissettirmeye çalışın" gibi önerilerle destek olmaya çalışılabilir. Kabızlık gelişmişse beslenme önerileri ve ilaçlarla destek olunabilir.
Tuvalet eğitimi almış çocuklarda da 4-5 yaşa dek kazalar olabilir. Stresli zamanlarda geri dönüşler olabilir. Bunların hoşgörülmesi konusunda aileyi yüreklendirmek iyi olur.
Tuvalet eğitimi için yapılması gerekenler;
*Çocuğunuzu eğitime hazırlayın. Kendisinin iç çamaşırı kullanmak için yeterince büyüdüğünü belirtin, hatta ilgisini çekebilecek bir iç çamaşırı birlikte seçilebilir.
*Çocuğa tuvaleti nasıl kullanması gerektiğini gösterin. Cinsiyetine uygun rol model seçimi önemlidir. Babanın oğluna, annenin kızına yardımcı olması, daha rahat bir ortam sağlayacağından çocuğun güven kazanmasına yardımcı olur.
*Çocukla birlikte lazımlık seçilebilir. Öncelikle yerde duran, sonrasında tuvalet üstüne konan ve klozete en çok benzeyen lazımlıklar tercih edilmelidir.
*Eğitim öncesinde, verilecek ödül de belirlenmelidir. Çocuğun hoşlanacağı ancak maddi değeri çok yüksek olmayan şeyler seçilmelidir. Eğitim tamamlandıktan sonra ki bu zaman alabilir, daha büyük ve yaşına uygun bir hediye verilebilir.
*Çocuğun ne zamanlarda tuvaletini yaptığını gözlemleyin. Bunu yapmak için, eğitime başladığınız zaman bezini çıkarın. Çocuğu 2-3 saatte bir tuvalete götürün, 5 dk. oturmasına izin verin. Bu sıklık çocuğun metabolizması ile de orantılı olacaktır.
*Bir çizelge üzerine idrarını ve kakasını tuvalete yaptığı zamanlarla, altına kaçırdığı zamanları işaretleyin, gözleminizi kaydetmeniz işe yarar.
*Çocuk tuvalete idrarını ya da kakasını yaptığında mutlaka sözel olarak veya belirlediğiniz hediye ile ödüllendirin. Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında sakın kızmayın ya da ceza vermeyin, nötr tavır takının.
*Eğitim süresinde çocuğun bezinin tekrar takılmaması gerekmektedir. Bu sebeple eğitimin ilk zamanlarında, çocuğu bulunduğu ortamdan sık dışarı çıkarmamak gerekir.
*Gündüz tuvalet alışkanlığı yeterince kazanıldıktan sonra, gece eğitimine başlanabilir.
*Yatmadan evvel sıvı verilmemelidir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürülür, bu esnada, çocuğun kas kontrolünü kazanması açısından uyanık ve bilinçli olması gerekmektedir. Gece eğitiminde tuvalete götürme sıklığı, tuvalet ihtiyacının zaman aralıkları anlaşıldıktan sonra azalacaktır.
*Gece altına kaçırma ihtimaline hazırlıklı olunmalı, gerekirse yatağa koruyucu naylon geçirilmelidir.
Tüm bunları yaparken, çocuğun gelişim özelliklerine dikkat edilmeli. Yapamayacağı bir şey varsa, zorlanmamalı ve zorla tuvalet eğitimi verilmemelidir. Dirençli olan çocuğu rahatlatmalı, bazen rahatlatıcı bir müzik ya da bedenle ilgili resimli kitaplar okumak işe yarayabilir. Eğitimde en önemli amaç, çocuğa "kendi başına başarma” hevesini kazandırmaktır. Tuvalet eğitimine, sifon çekme, el yıkama davranışları da dahil edilmeli, ilk başlarda yardımcı olunmalıdır. Çocukla birlikte kısa, net ve anlaşılır tuvalet ifadeleri belirlenmeli ve bunlar kullanılmalıdır.
Tuvalet eğitiminin 3-6 ay arasında etkili bir şekilde sonuç vermeye başlaması mümkün, ancak gece ıslatmaları devam edebilir. Gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa da, gece ıslatmalarının 5-6 yaşına kadar devam ettiği görülür. Genellikle 5 yaşından sonra, çocuğun hem gündüz hem gece kuru kalması ve tuvalet alışkanlığı kazanmış olması beklenir. Çocukta tuvalete gitme konusunda direnç gözlemleniyor, hele de çocuğun korku duyduğu görülüyorsa, bir süreliğine eğitime ara verilmesi uygundur. Böyle bir direnç yok ama eğitime karşı olumsuz tavır sergiliyorsa, anne-babalar, belli bir süre içersinde öğretmek yerine, çocuğa destek olmalı ve sabır göstermelidirler.
Normal gelişimine rağmen 4 yaş ve sonrasında verilmeye başlanan tuvalet eğitiminde geç kalınmış sayılabilir. Klinik kabızlık, idrarını tutma gibi medikal problemler ortaya çıkabileceği gibi, bunlar yetişkin döneminde uzun süreli sorunlar halini alabilir. Tuvalet eğitiminde baskı uygulanması, kötü şartlara izin vermek (çocuğun kendini pisletmesi konusunda ailenin ilgisiz tutumu), çok katı ve baskıcı tutum sergilenmesi, çocuk istismarı sayılabileceği gibi, yetişkin döneminde mükemmelliyetçilik, her işi eksiksiz yapma, aşırı titizlik gibi eğilimlere ihtimal verebilir.
Her ne kadar çocuk gelişiminde belli dönemlere ait belli özellikler ve beklentiler olsa da, yine de her çocuğun bireysel gelişimi farklılık gösterebilir. Çocuğun ve sizin hazır olduğunuz, stres faktörlerinin yoğun olmadığı dönemlerde tuvalet eğitimine başlanmalı, aksi takdirde, çocuk zorlanmamalıdır. Örneğin, başka bir eve taşındığınız bir dönemdeyseniz, yeterli sabrı ve özeni gösteremeyeceğinizden, tuvalet eğitimini birkaç haftalığına erteleyebilirsiniz. Çocuğunuzun hazır olduğu zamanı iyi gözlemlemeli, eğitimi verirken kaba, zorlayıcı ve cezalandırıcı tutumlardan kaçınmalısınız.
Tuvalet eğitimi nasıl verilir?
Tuvalet eğitimine çocuğun ve bakım veren kişinin hazır olduğu bir dönemde başlanması çok önemlidir. Hatalı bir zamanda ve hazırlıksız başlangıç, çocuğun bu aşamayı sorunsuzca atlatabilmesini engelleyebilir. Çocuk için tuvalet eğitimine hazır olmak demek hem fizyolojik olarak kas gelişiminin tamamlanmış olması hem gelişimsel olarak kendini ifade becerilerinin kazanılmış olması hem de psikolojik olarak sağlıklı bir döneminde olması demektir.
Tuvalet eğitimi annelerin adeta kabusudur. Ne zaman başlaması gerektiği, nasıl davranılması gerektiği konusunda kargaşa yaşanır. Tuvalet eğitimi için en uygun dönem 18-36 aylar arasıdır. Daha erken dönemde başlamak ve aşırı baskı kurarak bir an önce çocuğun temiz kalmasını sağlamaya çalışmak, hem fizyolojik olarak yapamayacağı bir şeyi yapmasını istemek hem de ilerde gelişebilecek bazı ruhsal sorunların başlamasına neden olmak demektir. Benzer şekilde hiç eğitim vermemeye çalışmak, zamanı gelince kendi söyler diye bırakmak da hem çocuğun tuvalet eğitiminin gecikmesine hem de ruhsal açıdan sorunlara neden olur.
• Lazımlığı tuvalet yerine salona koyarak eğitime başlayın, tuvalete oturtursanız ayağının altına basamak koyun
• Çocuğunuz lazımlık ile oynamak ister buna izin verin
• Çocuğunuz lazımlıkta serbest olmalıdır.
• Çocuğunuz lazımlıkta beş dakikadan fazla oturmaz, merak etmeyin. Bazen bezini değiştirince barsak hareketleri olarak dışkısını yapar. Bezi çıkarınca lazımlığa oturtun ve gayta yaptırmaya çalışın. Sizide görerek taklit ederek dışkılaması gerektiğini anlar.
• Öncelikle gayta kontinansı sağlanır. Öncelikle dışkılamayı öğret.
• Eğer çocuğunuzun kakasını yaptığı zamanı mesela yemek sonrası gibi biliyorsanız bu zamanlarda lazımlığa oturtun. Eğer dışkılama sırasında belli hareketleri yapıyorsa sessizleme, köşeye gitme gibi vs. çocuğunuzu lazımlığa oturtun.
• Çocuğunuz lazımlığa oturmak isterse oturtun sizde karşısına geçip oturun onunla konuşun gerekirse kitap okuyun.
• Çocuğunuza işerken çiş, işe gibi kelimeleri kullanarak bu kelimeleri öğretmek önemlidir. Çocuğu konfü edecek anlamları farklı kelimeler kullanılmamalıdır.
• Çocuğunuz işemeden kakasını yapmadan lazımlıktan kalkarsa sakin olun. Sonra tekrar deneyin. Eğer başarı ile lazımlığı kullanırsa öpücük, alkışlamak yada kuçaklamak gibi küçük hediyeler verin.
• Çocuklar takliti sever siz tuvalete girince yanınızda lazımlığa oturtabilirsiniz.
• Çocuklar sıklıkla ebeveynleri tuvalette izler. Böyle bir durumda lazımlığını kullanmaya hazır demektir.
• Erkek bebeklerde de öncelikle oturarak idrar yapmayı öğretin. Ayakta işemeye başlamak ve durdurmak zor olur.
• Bazı çocuklar lazımlığa oyuncak ile gider buna izin verin
• Lazımlığa oturmayı çocuğunuzun günlük rutin işi haline getirin, örneğin sabah uyanınca ilk iş olarak, yemekten sonra yatmaya gitmeden önce lazımlığa oturun.
Sonra ne yapacağım?
Çocuğunuzu lazımlığı kullanmaya başladığında belli zamanlarda gitmesi gerektiğini ve sıkça tuvalete gitmesi gerektiğini hatırlatmalısınız.
• Bezini çıkarma ile büyüdüğünü vurgulamalısınız
• Eğer eğitim sırasında çocuğunuz altına yaparsa paniklemeyin. Herhangi bir negatif geri bildirimde bulunmadan temizleyin.
• Eğitimin her basamağını çocuğunuza gösterin ve ilgilenin ve de övün, mesela pantolon çıkarmadan başlayarak her aşamayı göstererek yaptırın.
• Her çocuğun öğrenmede kendi yolunu çizeceğini hatırlayın. Eğer eğitim başarısız olursa tekrar bezi takın birkaç hafta sonra tekrar deneyin. Eğitimde soğukkanlı, telaşsız olmalısınız.
• Çocuklar büyüyünce altlarını silmeyi ve ellerini yıkamayı da öğrenir. Ancak özellikle kız çocuklarında dışkılama sonrası temizliğe dikkat edilmelidir.
• 3-4 yaşına kadar çoğu çocukta kontinans sağlanır. Bu yaştan sonra kaçırma olursa mutlaka çocuk doktorunuza başvurunuz.
• Gece kontrolü gündüz kontrolünden sonra olur. Tam gece kontinansı 5 yaşında olur. Bu yaştan sonra gece kaçırmaları olursa çocuk doktorunuza başvurun.
• Çocuğunuzda tüm eğitim tamamlansa da arada kazalar olabilir yada bazı emosyonel durumlarda kaçırmalar olabilir. Böyle durumlarda paniklemeyin (yeni eve taşınma, ölüm, yeni kardeş gibi). Belli bir süre beklediğinizde kendiliğinden düzelir.
Esas olarak tuvalet eğitimi hemen sonuçlanacak bir şey değildir. Mutlaka belli aşamalardan geçmek gerekir. Devamlı pozitif düşünerek çocuğunuzun kendini rahat hissetmesini sağlayın. Eğitimin tüm kademelerinden hoşlanmasını sağlayın.
• Tuvalet eğitimi zaman zaman duygusal bir andır. Başlangıçtaki çoşku kazalar ve hayal kırıklıkları ile azalabilir. Böyle durumda derin bir nefen alıp sakin olun.
Biraz zaman alsa da sonunda çocuğunuzun daha konforlu bir hayata ve bezden bağımsız günlere kavuşacağını unutmayın. Tuvalet eğitimi ile igili daha çok şey öğrenin ve çocuğunuza faydalı olmanın yollarını araştırın.
Beklenti 3. yaşta eğitimin tamamlanması olmalıdır. 3 yaş toplumsallaşma ve kreşe başlama yaşıdır. Diğer çocukların yanında bezli olmak, çiş ve kaka kontrolünü sağlayamamak çocuğu rahatsız edecektir. Gece altını ıslatma daha uzun sürer ve 5 yaşına kadar devam edebilir.
Bazı durumlar yaşı gelmesine karşın tuvalet eğitimini zorlaştırabilir. Bu belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
• Henüz çocuğun saydığımız belirtileri göstermiyor olması,
• Devamlı kabızlık problemi yaşaması,
• Son dönemde hayatında önemli bir değişiklik olması (yeni bakıcı, yeni kardeş, taşınma, ölüm vb.)
• Tuvalet eğitimini verecek olan kişinin gergin, sinirli olması, yeterli zaman ayıramayacağını düşünmesi ve
• Birden fazla kişinin farklı şekillerde çocuğa tuvalet eğitimi vermeye çalışıyor olması.
Tuvalet eğitiminde anne-babanın rolü
Herhangi bir sağlık problemi olmadığı sürece erişkin olup hala tuvalet alışkanlığını kazanamamış hiç kimse yoktur. Bu yüzden eğitimin nasıl verileceğine, çıkabilecek sorunlara yoğunlaşarak, eğitimi bir endişe nedeni, bir sorun gibi algılamamak gerekir. Unutulmamalıdır ki tuvalet eğitimi doğal sürecin bir parçasıdır. Bu nedenle çocuğun eğitim sürecindeki davranışlarına aşırı tepkiler vermemek gerekir. Tuvalet eğitiminin evin içindeki en önemli konu, çözülmesi gereken bir süreç şeklinde algılanması, eğitimi hem çocuk hem aile açısından zorlaştıracaktır. Sabır bu dönemin anahtar sözcüğüdür. Bir adım ileri, bir adım geri gidilmesi en sık rastlanan durumlardan biridir. Her defasında sabırla karşılamak ve öfkelenmeden tuvalet eğitimine devam etmek gerekir. Eğer çocuk aşırı tepkiler veriyor ve tuvaletini yapmayı kesinlikle reddediyorsa eğitim sürecine çocuk hazır olana kadar ara vermek, aşırı ısrarcı olup bu süreci inatlaşma ile geçirmemek son derece önemlidir.
Tuvalet eğitimi sürecini, tamamıyla sizin kontrolünüzde ve sizin verdiğiniz eğitime göre tamamlanacak bir süreç gibi görmeniz sizi aşırı yük altında bırakır. Aslında bu süreç sizden çok çocuğunuzun kontrolündedir. Dolayısıyla bir ebeveynin görevi; sorumluluğu tamamıyla almak değil, çocuğuna mümkün olduğunca destek olmak, yüreklendirici davranmaktır. Bu süreç tam olarak siz hazır olduğunuzda değil, siz ve çocuğunuz hazır olduğunuzda tamamlanacaktır.
• Tuvalet eğitimine başlamadan önce çocuğun tuvalete veya lazımlığına alışmış olması önemlidir. Her gün belirli aralıklarla tuvaleti olsun olması tuvalete ya da lazımlığa oturarak alıştırmalar yapmak alışkanlık edinmeyi kolaylaştırır.
• Çocuğunuzu iyi gözlemlemeniz ve çişini ya da kakasını yaparken nasıl davrandığının farkında olmanız, onu uygun zamanlarda tuvalete yönlendirmeniz için uygun olacaktır. Örneğin yüzünün şekli değişebilir ya da yürürken bir anlığına durabilir. Bu tür durumlarda, onu tuvalete ya da lazımlığa yönlendirmek eğitimi başlatmak için işinize yarayacaktır.
• Çocuklar tuvaletlerini birkaç dakikadan fazla tutamazlar, o nedenle tuvaletlerinin geldiğini söyledikten ya da siz fark ettikten sonra en hızlı şekilde tuvalete götürmek önemlidir.
• Lazımlık çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yerde olmalıdır. Çocuk lazımlığına eğitim sürecinden önce kıyafetleriyle oturtturularak alışması sağlanabilir.
• Sifon sesinden korkan, tuvaleti yalnızca pis bir yer olarak tanıyan çocukların eğitim süreçleri daha zor olmaktadır. O nedenle zaman zaman çocuğun sifonla oynamasına, tuvalete girmesine aşırı tepkiler vermemek gerekir.
• Tuvalet eğitimine dar zamanlarda başlamamak önemlidir. Süresi çocuktan çocuğa değişmekle birlikte bu eğitimin tamamlanması zaman almaktadır.
• Kız çocuklarının anneyi, erkek çocuklarının babayı model almaları, onları izleyebilmeleri süreci kolaylaştırmaktadır.
• Çocuğun daha rahat hareket edebilmesi ve lazımlığa oturabilmesini kolaylaştırmak için mümkün olduğunca kendisinin çıkarabileceği türden kıyafetleri giydirmeye özen gösterilmelidir.
• Tuvalet eğitimi verilmeye başlanıldığı zaman bez artık kullanılmamalıdır. Bez kullanmaya devam etmek eğitimi uzatacaktır. Genellikle anneler üşüyeceğini düşünerek, kış aylarında bez çıkarmaktan endişe duymaktadır. Ama çocuğun doğduğu zamana göre, yazın gelmesini beklemek gecikmeye neden olabilir. Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır.
• Çocuğa sık sık tuvaleti olup olmadığını sormak yerine, belli aralıklarla tuvalete birlikte giderek kontrol etmek daha uygun olacaktır. Kakası için, her yemek öğününden sonra tuvalete oturtmak eğitimi kolaylaştırır. Ancak oturma süreleri uzun olursa, çocukla inatlaşma artar ve eğitim gecikir.
• Tuvalet eğitimde en büyük ödül "aferin” dir. Tuvaletini artık bezine yapmıyor olmasını büyük ödüllerle, aşırı tepkilerle karşılamak zaman zaman altına kaçırdığında kızmak kadar yanlıştır. Alkışlamak, çok önemsemek, ödüller vaat etmek, tuvalet zamanını adeta bir tören haline getirmek eğitime ve sonraki sürece zarar verecektir.
• Çocuk lazımlığa ya da tuvalete oturduğunda onun yanında kalıp, oyalanması sağlanabilir. Onu tek başına bırakıp gitmek, oturma süresini kısaltacağı için eğitimi güçleştirir.
• Çocuğa "aferin” demek için tüm görevi yerine getirebilmesi beklenmemelidir. Örneğin tuvalete yetişememiş bile olsa tuvalete gitmiş ve pantolonunu çıkarmış olması da övülmelidir.
• Çocuk tuvaletini yaptığında onu çişinden ya da kakasından tiksindirecek, yaptığı şeyden utanmasına yol açacak sözler söylenmemelidir (ay ne pis, koktu vb.)
• Çocuğun tuvalet eğitimini kısa sürede tamamlayabilmesi ya da tamamlayamaması, hiçbir zaman çocuğun genel başarısı ya da başarısızlığı olarak yansıtılmamalıdır. Tuvalet eğitimi gelişimin doğal bir sürecidir.
SIK SORULAN SORULAR
Tuvalet eğitimi ne kadar sürmelidir?
Herkeste değişiklik gösterir. Bazılarında birkaç gün sürerken bazılarında aylarca alabilir.
Bazende ebeveynlerin yoğun ve meşgul olan yaşam stiliniz eğitimin uzamasına neden olur. Ayrıca eğitimde kabızlık varsa zorlanılır. Diğer önemli bulgu ise çocuğun mizacıdır. Buda eğitimi belirleyen bir faktördür. Çocukların %10 zor mizaçlıdır, %40’ı kolaydır, %15’i zor öğrenir, %35 ise orta derecelidir.
Lazımlığı kullanmalımıyız?
Lazımlığı salonda kullanın. Eğer tuvalete oturtursanız ayaklarının altında basamak koymalısınız. Çocuğunuzu lazımlığınıza bağlamayın gerektiğinde kalkıp oynayabilmelidir. Bazen lazımlığa yapmaz bezleyince hemen yapar bunun için endişe etmeyin. Kirli bezini çıkararak barsak hareketleri için çocuğunuzun sizi izlemesine izin verin. Çocuğunuzun barsak hareketleri başlayınca lazımlığa oturması gerektiğini anlamasını sağlamalısınız.
Çocuğunuzun tuvalet ile ilgili kelimeleri aynı olmalıdır. Uygun ve aynı kelimeler ile ifade edilmelidir. Aynı kelimeler ile öğrenmesi önemlidir. Barsak hareketleri için kirli pis gibi terimlerden kaçınmalı. Basit ve uygun tonla konuşmalı.
Tuvaletimi yaparken çocuğun seyretmesine izin vereyim mi?
Evet ver. Çocuklar erişkinleri kopya eder. Çocuklar ebeveynlerini banyoda devamlı izler. Böyle durumlarda tuvalete oturması gerektiğini prova edin.
Kızım lazımlıkta otururken oyuncakları ile oynuyor; izin verin oynasın. Oyunla öğrenmek işinizi kolaylaştırabilir
Temizlik çocuk biraz daha büyüyünce öğretilmelidir. Kızlarda anatomik olarak temizliğe daha özen gösterilmeli önden arkaya doğru temizliğe alıştırılmalıdır. El yıkamanın önemi ve işemenin sonrasında rutin yapılması gereken bir şey olduğunu öğretmelisiniz. Sıcak su ve sabun ile 15 sn el yıkanmalıdır. Bunun için kısa bir tekerleme yada on’a kadar sayması öğretilerek yapılabilir.
Çocuğunuz bir kez tuvaleti kullandıysa belli zamanlarda bunu rutin hale getirmeye çalışın.
Tuvalet eğitimindeki birkaç başarıdan sonra bezini çıkarabilirsiniz. Ancak bir çok kez kaza olacaktır. Bunlarda hayal kırıklığına uğramayın.
Çocuklara disposable eğitim pantolonları giydirebilirsiniz. Ancak bunu bez gibi algılayarak bu şekilde kullanabilir. İç çamaşırı ince olduğundan idrarını hemen hisseder buda tuvalete gitmesini kolaylaştırır. Kirlenince hemen değiştirin ıslak durmaya alışmasın.
Çocuğunuz eğitime ara verebilir ve öfke nöbetlerine tutulabilir merak etme panikleme eğitime devam et, tuvalete götür senin yerine ben yapıyorum demelisiniz.
Çocuğunuzun kabız olmadığından emin ol. Kabızlığını çöz sonra yavaş yavaş eğitime başla her defasında başka bir görev vererek eğitimi ilerlet. Eğer hala sıkıntı varsa 1-2 ay ara ver.